مقدمه
با عرض سلام خدمت مالکین و ساکنین محترم دهکده، چنان که مستحضر می باشید و همگی بر آن اتفاق نظر داریم، فضای سبز در کنار امنیت، دو ویژگی دهکده بوده که در سطح منطقه، کاملاً منحصر به فرد و تواماً مهمترین فاکتوری را که انسان در همه چالش‌های زندگی، در نهایت به جستجوی آن می باشد برای ما به ارمغان آورده است. ” آرامش“
به جهت برخورداری از فضای سبزی سالم، علیرغم تمام پدیده های بازدارنده زیست محیطی و … بر خود لازم میدانم که نکات مهم و قابل اجرا در زمینه های باغبانی، گیاه پزشکی و تغذیه گیاهی مربوط به زمستان و پیش بهار کشاورزی۱ را به اختصار توصیه و پیشنهاد بنمایم.
سلامت، طراوت و شادابی گیاهان فضای باز، اعم از پوششی، پرچین، زینتی، درختچه و درختان مثمر و غیرمثمر را در طول بهار و تابستان، زمانی شاهد خواهیم بود که عملیات باغبانی و گیاه پزشکی به صورت صحیح و به موقع در زمستان و پیش بهار کشاورزی اعمال گردند. بنابراین با اشاره به بازه های زمانی به طور اجمال و اختصار به بیان نکات و پیشنهادات خواهیم پرداخت.
با سپاس فراوان از جناب آقای مهندس مهدی پور مدیر محترم حفظ نباتات اداره جهاد کشاورزی کرج به جهت ارائه مشاوره و توصیه‌های فنی گرانمایه در خصوص بحث حاضر.
مهندس مازیار غفاری
سرپرست فضای سبز دهکده
آذر ماه ۱۴۰۱
- انتهای پاییز تا اوایل بهار سال خورشیدی در ایران
نکات مربوط به عملیات باغبانی و گیاه پزشکی در بازه زمانی انتهای آذر ماه لغایت پایان بهمن ماه سال جاری
- جمع‌آوری و امحاء بقایای گیاهی نظیر برگها، میوه های خشکیده و شاخساره های خشکیده که به عنوان کانون های تجمع آفات و بیماری های نباتی مطرح می باشند.
به عنوان مثال: میوه های خشکیده زردآلو، هلو، شلیل و گوجه و آلو که از سال گذشته بر روی شاخه درختان باقی‌مانده‌اند، محل تجمع و زمستان گذرانی آفاتی نظیر سرشاخه خوار و عوامل انواع بیماری های قارچی و باکتریایی می باشند. همچنین شاخه های گردو که دارای علامت جوش های قرمز رنگ ( مربوط به قارچ سیتوسپورا ) و یا ورآمدن پوست و دیده شدن لکه های زیر پوستی سیاه رنگ ( مربوط به قارچ ناتراسیا ) می باشند از جمله مواردی هستند که حتماً باید هرس شده و حذف و امحاء گردند. ( بهتر است سوزانده شوند )
یکی دیگر از موارد، بازدید به عمل آوردن از تنه و شاخه های درختان دانه دار نظیر سیب، گلابی و به می باشد که در صورت مشاهده منافذی که از آنها مواد گرانوله و یا خاک اره مانند به رنگ نارنجی مایل به قهوه‌ای خارج می شوند، باید حتماً با سرپرست فضای سبز دهکده، جهت ویزیت و ارائه راهکار مناسب تماس گرفته شود.
- انجام عملیات تراشیدن صمغ درختان میوه هسته دار و پانسمان شانکرهای موجود بر روی شاخه ها و تنه آنها با استفاده از ترکیبات مسی و ایجاد یک لایه پوششی با استفاده از محلول محافظ تنه.
به عنوان مثال: ناحیه تراشیده شده و زخم را با محلول رقیق نشده بردوفیکس با استفاده از قلم موی رنگ آمیزی، پوشش داده و سپس روی آن را با محلول محافظ تنه پوشش نهایی داده و پانسمان نمایید.
- پوشش سطح پوست تنه کلیه درختان از سطح خاک ( ناحیه طوقه ) تا ارتفاع ۲/۱ متری با یکی از ترکیبات مسی به همراه محافظ تنه.
به عنوان مثال: ابتدا با استفاده از محلول بردوفیکس در آب به میزان ۵ در هزار، با یک قلم موی رنگ آمیزی، محل اشاره شده را پوشش داده و سپس همین عمل را با استفاده از محلول محافظ تنه بر روی پوشش بردوفیکس انجام دهید.
- هرس: شامل انواع مختلف بوده که با توجه به اهداف خاص و در زمان های متفاوت بسته به نوع گیاه و هدف باید به شیوه اصولی و دقیق صورت پذیرد.
به عنوان مثال: هرس های زمستانه و تابستانه با اهداف فرم دهی، جوان سازی، حذف شاخساره های خشکیده و بیمار و …
در اینجا مقصود، هرس زمستانه می باشد که در خصوص درختان مثمر ( میوه ) باید با دقت و صرفاً در صورت لزوم انجام پذیرد.
- کند و کوب و شخم: پس از مرحله جمع آوری بقایای گیاهی، نوبت به کند و کوب و شخم و پابیل کردن اطراف تنه و طوقه درختچه و درختان می رسد که برای این منظور، بهتر است ابتدا در محل سایه انداز درخت و فاصله ۱۵ سانتی متر از تنه درخت ( جهت جلوگیری از ایجاد آسیب مکانیکی در ناحیه طوقه ) به ازای هر ۱۰۰ متر مربع از یک کیلوگرم گوگرد گرانوله به صورت پاشش بر سطح خاک استفاده گردد و سپس به عمق یک بیل ( حدوداً ۳۰ سانتی متر ) پابیل و برگرداندن خاک صورت پذیرد.
نکته: در مواردی که در اطراف درختان چمن کاری صورت پذیرفته است، علیرغم اینکه به صورت کلی شیوه صحیحی نبوده و بنابر دلایل متعدد باعث ایجاد اختلال در سلامتی درخت می شود، حتی المقدور بهتر است در اطراف طوقه ( محل
اتصال تنه درخت به ناحیه ریشه ) یک تشتک دایره ای شکل به شعاع ۷۰ الی ۱۰۰ سانتی متر ایجاد کرده و عملیات پابیل و برگردان نمودن خاک به همراه گوگرد گرانوله را به نسبت مورد اشاره انجام داد.
لازم به ذکر است که گوگرد دارای اثرات بسیار مفیدی در زمینه اصلاح ساختمان خاک از نظر بیولوژیکی و همچنین پوک و نفوذ پذیرکردن خاک و تنظیم PH مناسب خاک به سمت اسیدی شدن داشته و در زمینه سنتز پروتئین در گیاهان و تا حد مطلوبی کنترل طغیان کرم سفید ریشه، نقش بسزایی را ایفا می کند.
- عملیات چالکود:
تغذیه گیاهی چنانکه اشاره شد، یکی از مهمترین فاکتورهایی است که ضامن سلامت و عملکرد مطلوب گیاهان، از جمله درختان مثمر و میوه دهی آنها می باشد. امروزه بر اساس طرح های پژوهشی و آماری کشاورزی اثبات شده است که در صورت برخورداری گیاهان از تغذیه مناسب و آبیاری صحیح و اصولی، بیش از ۵۰ درصد از مشکلات در زمینه گیاه پزشکی و کمبود ایمنی گیاهان در مقابل آفات و عوامل پاتوژنیک ، مرتفع میگردند.
بهترین زمان جهت آماده سازی بستر خاک برای تغذیه گیاهان از طریق ریشه، همین بازه زمانی انتهای آذرماه تا اواخر بهمن ماه بوده که از میان روش های مختلف، برای درختان و درختچه‌ها، عملیات چالکود با استفاده از عناصر ریز مغذی، درشت مغذی و افزودنی های بیولوژیک به همراه کودهایی نظیر کودهای دامی پوسیده و یا ورمی کمپوست یکی از بهترین روشها است که حتماً باید توسط کارگر آگاه و تحت نظارت یک کارشناس مجرب صورت پذیرد به این صورت که به فاصله ۴/۳ ( سه چهارم ) شعاع سایه انداز از محل طوقه، دو گودال با سطح مقطع دایره ای شکل در دو طرف تنه به عمق ۵۰ الی ۷۰ سانتی متر و به قطر تقریبی ۴۰ سانتی متر حفر نموده و ترکیب مواد مغذی و بیولوژیک لازم را در میان بستر کود و یا کمپوست مناسب ( یک لایه به ضخامت تقریبی ۱۰ سانتی متر از کود و یا کمپوست در کف و سپس ترکیب مواد افزودنی، بر روی آن و مجدداً یک لایه کود و یا کمپوست، در بالا ) قرار داده و روی آن را تا سطح زمین با خاک باغچه مناسب پر نمایید.
- یخ آب زمستانه درختان و درختچه ها :
یکی از راهکارهای مناسب جهت کنترل آفات خاکزی، استفاده از یخ آب زمستانه است. برای این منظور در ایامی از فصل زمستان که از قبل یخبندان و دمای زیر صفر پیش بینی و اعلام شده است، می توان در اطراف طوقه درختان یک تشتک دایره ای شکل به شعاع ۷۰ الی ۱۰۰سانتی متر ایجاد نموده و درخت را غرق آب کرد تا در طول شب، در اطراف ناحیه ریشه آب یخ بزند و باعث مرگ آفات در عمق خاک اطراف ریشه گردد.
- خاک و کود دهی چمن ها و گیاهان پوششی:
با توجه به شرایط آب و هوایی هر منطقه و تعداد سر زنی های چمن و گیاهان پوششی در طول سال زراعی، به صورت سالانه و یا یک سال درمیان، اضافه کردن خاک و کود به بستر آنها قابل توصیه می باشد.
برای این منظور در صورت سنگین بودن خاک ( حاوی رس زیاد ) از ترکیب ماسه بادی و کود دامی پوسیده ( فرآوری شده ) و یا ورمی کمپوست به نسبت ۱ ماسه به ۲ کود دامی و یا ورمی کمپوست و در صورت سبک بودن خاک از ترکیب خاک باغچه و کود دامی فراوری شده و یا ورمی کمپوست به نسبت ۱ خاک باغچه به ۲ کود دامی و یا ورمی کمپوست استفاده می گردد.
ترکیب مذکور را به صورتی بر روی چمن و یا گیاهان پوششی پخش کرده که باعث مدفون شدن بیش از حد آنها نشده و یک پوشش سبک و نفوذ پذیر( از نظر هوا و آب ) بر روی آنها شکل بگیرد.
نکات مربوط به عملیات باغبانی و گیاه پزشکی در بازه زمانی ابتدا تا انتهای اسفند ماه ( پیش بهاره کشاورزی )
- عملیات محلول پاشی زمستانه ( پیش بهاره )
تنوع گیاهی بیش از حد، خصوصاً در مورد درختان مثمر ( میوه ) در فضای داخلی ویلا ها، یکی از مهمترین موارد چالش برانگیز در زمینه کنترل آفات و بیماری های نباتی در دهکده می باشد.
با توجه به اینکه تمامی درختان مثمر خزان کننده در زمستان کشاورزی، عملکرد فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی مشابهی دارند و در همگی، جریان شیره نباتی به حداقل ممکن رسیده، برگ ها خزان کرده و به عبارتی همگی در خواب زمستانه به سر می‌برند، پاسخ مشابهی در برابر آفات و بیماری های نباتی در حال زمستان‌گذرانی داشته و از سوی دیگر نحوه و زمان محلول پاشی در پیش بهار در مورد تمامی درختان مثمر خزان کننده، بر خلاف فصلهای بهار و تابستان، کاملاً یکسان می باشد و بنابراین محلول پاشی پیش بهاره بیشترین طیف آفات و بیماری های نباتی را نسبت به محلول پاشی در سایر فصل ها، کنترل می نماید.
چنانچه عملیات محلول پاشی زمستانه ( پیش بهاره ) جهت کنترل آفات و بیماری های نباتی به درستی صورت پذیرد. بخش قابل توجهی ( در حدود ۷۰ درصد ) از معضلات مربوط به آفات و بیماریهای نباتی، قابل رفع خواهد بود. مهم ترین قسمت هدف در محلول پاشی زمستانه تنه درخت و شکاف ها و زخم های زیر پوست تنه درختان می باشد.
نکته: محلول پاشی زمستانه نباید بر روی درختان همیشه سبز صورت بگیرد، زیرا روغن و گرد و غبار باعث بسته شدن روزنه برگ ها و سوختگی آنها خواهد شد. ( لازم به ذکر است که عملیات محلول پاشی کنترل زمستانه آفات و بیماریهای نباتی توسط مدیریت مجتمع صورت خواهد پذیرفت )
- سیخک زنی چمن و گیاهان پوششی:
بهترین زمان اولین سیخک زنی چمن، بعد از اجراء عملیات خاک و کوددهی زمستانه و در پیش بهار کشاورزی ( اسفند ماه ) می باشد. برای این منظور با استفاده از ادوات نوک تیز مخصوص برای این کار و یا میلگرد به قطر ۶ میلی متر، در چمن سوراخهایی به عمق تقریبی ۱۰ سانتی متر و به فاصله ۱۵ سانتی متر از هم ایجاد نموده که این امر سبب تهویه خاک و ریشه ها، نفوذپذیری بستر کاشت از نظر آب و … و تحریک ریشه زایی چمن و گیاهان پوششی می گردد.
- محلول پاشی فروت ست:
به جهت تقویت درختان مثمر و افزایش سطح کمی و کیفی میوه ها و همچنین تا حدودی کنترل سرمازدگی پیش بهاره یکی از نکات قابل توصیه محلول پاشی با محلول ۵ در هزار فروت ست در مرحله تورم شکوفه ها میباشد.